به گزارش ایرنا از وزارت نیرو، محمد حب‌وطن افزود: کشور ایران در یک منطقه خشک و نیمه خشک قرار گرفته و متوسط بارندگی کشور ۲۲۵ میلی‌متر در سال است؛ این رقم نزدیک یک‌سوم متوسط بارشی است که در کل جهان به طور میانگین رخ می‌دهد.

وی افزود: از ۲۲۵ میلی‌متر بارندگی در کشور بخشی تبخیر می‌شود، بر این اساس، حدود ۱۰۳ میلیارد مترمکعب آب باقی می‌ماند، این در حالی است که این رقم در ۲۰ سال گذشته به طور متوسط ۱۳۰ میلیارد مترمکعب بود.

این کارشناس ارشد حوزه «آب» کاهش میزان منابع آبی کشور را متاثر از تغییرات اقلیمی، استمرار خشکسالی‌ها و غیره عنوان کرد و گفت: وزارت نیرو به منظور مدیریت بهینه منابع آب در دسترس، اقدام‌هایی را از سال‌های گذشته در دستور قرار داده است که از جمله می‌توان به استحصال منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی اشاره کرد.

حب‌وطن با بیان اینکه از ۱۰۳ میلیارد مترمکعب ۵۹ میلیارد مترمکعب را آب‌های سطحی تشکیل می‌دهد، ادامه داد: از این میان ۴۴ میلیارد مترمکعب آب وارد آبخوان‌های کشور می‌شود.

احداث ۹۱ سد بزرگ در دست اجراست

رئیس گروه نظارت و توسعه حکمرانی آب ادامه داد: وزارت نیرو به منظور استحصال آب‌های سطحی، حدود ۱۹۵ سد بزرگ احداث کرده است و ساخت ۹۱ سد بزرگ دیگر را در دست اجرا دارد، همچنین اکنون مطالعات فنی برای ساخت حدود ۹۷ سد بزرگ در حال انجام است.

وی خاطرنشان کرد: اگر همه سدهای در دست اجرا و سدهای مطالعاتی احداث شوند و به بهره‌برداری برسند، در مجموع ۵۵ میلیارد مترمکعب آب در اختیار هموطنان قرار خواهد گرفت.

مصرف ۴۳ میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی در بخش کشاورزی

حب‌وطن با بیان اینکه تا امروز، حدود ۲.۴ میلیون هکتار شبکه آبیاری برای انتقال آب به بخش کشاورزی ایجاد شده است، افزود: در حوزه آب‌های زیرزمینی حدود ۴۳ میلیارد مترمکعب در بخش کشاورزی، حدود ۴.۶ میلیارد مترمکعب آب در بخش شرب و حدود یک میلیارد مترمکعب در بخش صنعت مصرف می‌شود

مصرف منابع آب زیرزمینی بیش از منابع موجود کشور است

رئیس گروه نظارت و توسعه حکمرانی آب درباره وضعیت منابع آب زیرزمینی گفت: مصارف بیش از منابع موجود در کشور است، به‌طوری که در دشت‌ها (آبخوان‌ها) سطح آب زیرزمینی افت پیدا کرده و شاهد کاهش آب‌دهی و خشک شدن برخی از چاه‌ها و در ادامه فرونشست زمین به دلیل برداشت بی‌رویه از چاه‌های آب هستیم.

وی با بیان اینکه بیش از ۹۲ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، خاطرنشان ساخت: منابع آب کشور پاسخگوی مصارف کنونی نیست و این تراز دچار مشکل شده است.

حدود ۶۰ درصد آب در بخش کشاورزی هدر می‌رود

به گفته حب‌وطن؛ راندمان آبیاری در مزارع کشاورزی در برخی از مناطق کشور ۴۵ درصد اعلام می‌شود در چنین شرایط، حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد با هدررفت آب در بخش کشاورزی مواجه هستیم؛ بخش بزرگی از این هدررفت آب در مزرعه رخ می‌دهد.

وی افزود: بر اساس شاخص‌های موجود در جهان، چنانچه سرانه آب در دسترس برای هر یک از افراد کمتر از ۱۰۰۰ مترمکعب در سال باشد، شرایط بحرانی است و اگر کمتر از ۱۷۰۰ مترمکعب در سال باشد در مرحله تنش قرار دارد.

سرانه آب در دسترس هر ایرانی سالانه ۱۲۰۰ مترمکعب است

حب وطن خاطرنشان کرد: سرانه آب در دسترس هر ایرانی به صورت سالانه از سال ۱۳۸۷ به بعد حدود ۱۲۰۰ مترمکعب است، بر این اساس کشور در مرحله تنش آبی قرار دارد؛ اما پیش‌بینی می‌شود در حدود سال ۱۴۲۰ اگر روند مصرف آب با همین شیب ادامه یابد ممکن است به مرحله بحران برسیم.

رئیس گروه نظارت و توسعه حکمرانی آب افزود: وزارت نیرو با علم به این موضوع که منابع آبی کشور محدود است، راهکارهایی را پیش‌بینی کرده است که یکی از مهم‌ترین این راهکارها استحصال آب دریا و انتقال آب به استان‌های مختلف است.

وی ادامه داد: پیش‌بینی شده ۵۰ درصد آب استحصال شده از دریا به استان‌های ساحلی و ۵۰ درصد دیگر به استان‌های فلات مرکزی اختصاص یابد.

وی با بیان اینکه آب‌های زیرزمینی حدود ۵۵ درصد از آب مورد نیاز کشور را تامین می‌کند، گفت: بر این اساس این موضوع همواره مورد توجه وزارت نیرو بوده است؛ از ۱۵ سال گذشته طرحی تحت عنوان طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی در دستور کار قرار گرفت؛ این طرح شامل جلوگیری از اضافه برداشت و برداشت‌های غیرمجازی می‌شود که از طریق چاه‌های آب انجام می‌شود.

پروانه‌های بهره‌برداری چهار دهه گذشته از چاه‌های آب کشاورزان به‌روزرسانی می‌شود

حب‌وطن در این زمینه ادامه داد: بخشی مربوط به نصب کنتور روی چاه‌های آب کشاورزی است تا مصرف آب متناسب با میزان آبی که در پروانه بهره‌برداری کشاورزان درج شده است کنترل شود. همچنین در این طرح آمده است که پروانه‌های بهره‌برداری از چاه‌های آب کشاورزی که حدود ۳۰ تا ۴۰ سال پیش به کشاورزان ارائه شده، متناسب با خشکسالی‌های اخیر تنظیم شود تا وضعیت آبخوان‌ها بهبود یابد.

وی خاطرنشان کرد: راهکار دیگر وزارت نیرو برای مدیریت مصرف آب، استفاده از پساب است، در این طرح بخش قابل توجه و مهمی از مصارف آب در منازل مشترکان از طریق فاضلاب و چاه‌های جذبی به فاضلاب تبدیل و نهایتاً تصفیه می‌شود و در مصارف مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد.

وحید صباغ روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: ۹ هزار هکتار از اراضی این استان در طرح اصلاح الگوی محصولات کشاورزی به کشت پنبه اختصاص یافت و با این سطح از کشت پنبه بیشتری نسبت به سال های گذشته برداشت می شود.

وی با بیان اینکه کشت پنبه در سطح اراضی این استان از ادیبهشت ماه آغاز و تا اواسط خردادماه به عنوان کشت دوم ادامه خواهد داشت افزود: پیش بینی می شود که در سال زراعی جاری بیش از ۲۷ هزار تُن وش پنبه تولید شود.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی تصریح کرد: پنبه یکی از مهمترین کالاهای استراتژیک است که افزایش ضریب خوداتکایی آن علاوه بر تامین نیاز صنعت نساجی به تامین روغن و خوراک دام نیز کمک زیادی می کند و به همین دلیل اهمیت زیادی دارد.

وی عنوان کرد: بیشترین پنبه زارهای این استان در شهرستان مانه و سملقان، اسفراین و جاجرم است و همچنین به میزان کمتری در اراضی شهرستان های بجنورد، گرمه و راز و جرگلان نیز کشت می شود.

صباغ تصریح کرد: متوسط عملکرد برداشت وش پنبه از سطح پنبه زارهای این استان سه تُن در هر هکتار است که در سال های خشکسالی به علت کاهش منابع‌ آبی و تنش دمای سطح عملکرد به ۲ تن و ۸۰۰ کیلوگرم کاهش می یابد.

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: در این استان طی سال های مختلف پنج تا بیش از ۱۳ هزار هکتار اراضی زیر کشت پنبه می رود که بحث اقتصادی آن برای این خطه از اهمیت زیادی برخوردار است.

وی بر زنجیره تولید پنبه در استان تاکید کرد و گفت: این محصول به عنوان گیاه بومی و حتی فرهنگ کشت و کار در این استان تبدیل شده است باید با حمایت بیشتر کشاورز را از ارزش اقتصادی آن آگاه کرد.

پنبه از محصولات مهم و راهبردی خراسان شمالی است که به لحاظ طول الیاف و رنگ از مرغوبیت بالایی برخوردار است و بیشتر مزارع این استان زیر کشت ارقامی از قبیل خرداد، ساجدی، کاشمر، ارمغان، لیدر، مای و گلستان و رقم ورامین است.

محصول رقم ساجدی در پنبه زارهای این استان از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است، به دلیل اینکه محصول زودهنگام برداشت می شود گیاه سبز و وش پنبه سفید و تمیز است و همراه محصول خار و خاشاکی وجود ندارد.

شهرستان های مانه و سملقان، اسفراین، جاجرم، بجنورد و راز و جرگلان از مناطق پنبه‌کاری استان است که مانه و سملقان با سطح بیش از پنج هزار هکتار معادل ۷۵ درصد تولید این محصول را در استان دارد.

حدود ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی استان خراسان شمالی زراعی است که سالانه با توجه به شرایط آب و هوایی بین یک تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن نیز انواع محصول از آن برداشت می‌شود.

تعداد ۸۲ هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی در این استان مشغول به فعالیت هستند که ۳۶.۴ درصد شاغلان استان را به خود اختصاص داده که این شاخص در کشور ۱۸.۹۹ درصد است.

«جلال محمودزاده» در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا، درباره تبعات برداشت بی‌رویه و مازاد آب از چاه‌های کشاورزی، افزود: برداشت آب از چاه‌های غیرمجاز و برداشت غیرمجاز از چاه‌های مجاز دو مشکل پیش رو است.

وی ادامه داد: شرایط به گونه‌ای است که علاوه بر برداشت‌های غیرمجاز از چاه‌های غیرمجاز، شاهد برداشت بی‌رویه و خارج از متعارف از چاه‌های مجاز هستیم؛ این دو مقوله باعث شده سالانه بیش از ۵۷ میلیارد مترمکعب از آب‌های زیرزمینی برداشت شود که ۱۲ میلیارد مترمکعب بالاتر از حد استاندارد است.

این نماینده مجلس با بیان اینکه در آب‌های زیرزمینی دو مدل آب تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر وجود دارد، گفت: آب‌های تجدیدپذیر قابل جبران است؛ یعنی در صورت بارندگی زیاد برف و باران امکان جایگزینی آب در سفره زیرزمینی وجود دارد، اما جبران کردن آب تجدیدناپذیر برداشت شده، مشکل است و بیش از ۵۰ سال طول می‌شد آب جایگزین شود. در نهایت باعث چسبندگی کلر فلز خاک و نشست زمین می‌شود که شاهد نمونه‌هایی از آن در دشت‌های کشور به دلیل برداشت غیرمجاز از آب‌های تجدیدناپذیر هستیم.

محمودزاده خاطرنشان کرد: باید حداقل سالیانه ۱۲ میلیارد مترمکعب صرفه‌جویی صورت گیرد تا بتوان وضعیت را به تعادل رساند؛ به عبارت دقیق‌تر باید سالیانه ۲۵ درصد از حجم برداشت از آب زیرزمینی کم شود که در حال حاضر این‌گونه نیست و هر روز شاهد برداشت‌های غیرمجاز هستیم.

مصرف ۸۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی

وی بیان کرد: در شرایطی که ۸۰ درصد آب کشور برای کشاورزی مصرف می‌شود، تنها ۳۵ درصد مصرف آن به صورت بهینه است و ۶۵ درصد آب کشاورزی هدر می‌رود و این به دلیل استفاده از روش‌های سنتی آبیاری است، بنابراین دولت برای جلوگیری از برداشت غیراصولی، بی‌رویه و نامتعارف از آب‌های زیرزمینی باید به سمت روش‌های بهینه و نوین آبیاری در بخش کشاورزی برود.

محمودزاده کشت محصولات پرآب بر مانند محصولات جالیزی و مشخصاً خیار و هندوانه را از دیگر مشکلات برشمرد و گفت: برای تولید یک هندوانه ۱۰ کیلویی باید ۳ هزار لیتر آب مصرف کرد و در نهایت این محصول به قیمت کیلویی ۲۰ هزار تومان صادر می‌شود، بعد هم به صادرات آن افتخار می‌کنند.

وی درباره اقدام‌های وزارت نیرو برای جلوگیری از برداشت غیرمجاز از چاه‌ها خاطرنشان کرد: طبق قانون وزارت نیرو باید کنتورهای هوشمند را روی چاه‌ها نصب کند و به مرور هزینه نصب آن را از کشاورز دریافت کند، اما روند این کار کند است به طوری که سال گذشته حدود ۱۰ درصد پیشرفت در این حوزه وجود داشت.

دبیر کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی با تأکید بر اینکه وزارت نیرو باید بر روی چاه‌های مجاز کنتورهای هوشمند نصب کند، گفت: این وزارتخانه در کنار جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز، باید با نصب کنتور هوشمند با برداشت غیرمجاز از چاه‌های مجاز مقابله کند. در این شرایط کسی که حق برداشت آب به میزان ۲ لیتر در ثانیه را دارد و دیگر نمی‌تواند ۱۰ لیتر برداشت کند.

وی با بیان اینکه شاهد اضافه برداشت غیرمجاز از چاه‌های مجاز آن هم به مقدار زیاد هستیم، افزود: باز هم تأکید می‌کنم وزارت نیرو با نصب کنتورهای هوشمند از برداشت‌های غیرمجاز جلوگیری کند.

‌محمودزاده خاطرنشان کرد: وزارت نیرو تنها ۱۲ درصد در اجرای قانون برنامه ششم برای نصب کنتورهای هوشمند موفق بوده، پس انتظار می‌رود این موارد در برنامه هفتم مدنظر قرار گیرد.